ONDERZOEK NAAR DIABETES SOKKEN

Medewerkers van Beschermende Sokken hebben in nationale en internationale medische tijdschriften gezocht naar publicaties over kwalitatief goed onderzoek naar de beschermende functie van sokken. Hieronder vind je een samenvatting van onze bevindingen over sokken bij diabetes.

Richtlijn 'Diabetische voet'

Ten bate van de 2007 versie van de Nederlandse multidisciplinaire (CBO) richtlijn ‘Diabetische voet’1 werd via systematisch literatuuronderzoek een antwoord gezocht op de vraag: “Kan een specifieke soort sok of kous het ontstaan van een ulcus (=wond) voorkomen bij patiënten met diabetes mellitus met verhoogd risico van het ontstaan van een voetulcus?” De onderzoeksresultaten staan hieronder.

Welk type sok voorkomt een diabetische voetwond?

“Een niet-gecontroleerd cohortonderzoek met geringe interne validiteit kon geen significante relatie vinden tussen het gedragen type reguliere sokken/kousen met de aanwezigheid na een jaar follow-up (=periode dat patiënten gevolgd werden) van een voetwond."2

Sokken met polstering bij hielen en voorvoeten

Polstering is een verdikt samendrukbaar onderdeel van een sok, bedoeld om de mechanische belasting op de voet te verminderen. De CBO-richtlijn 'Diabetische voet'1 vermeldt over gepolsterde sokken: "In twee andere niet-gecontroleerde cohortonderzoeken werd het gebruik bestudeerd van sokken met dikke polstering ter hoogte van de hielen en voorvoeten, in combinatie met voldoende ruim schoeisel, bij patiënten met diabetes mellitus en verhoogd risico op het ontstaan van een voetulcus.  Het onderzoek van Murray en anderen gaf geringe aanwijzingen dat deze interventie ulcera kan voorkomen.3 Anderzijds kon deze interventie in het onderzoek van Donaghue en anderen4 niet voorkomen dat zich bij 10% van de patiënten, zonder vermelding van de oorzaak, binnen zes maanden een voetulcus ontwikkelde."

De richtlijn beschrijft verder: "Er zijn aanwijzingen dat het gebruik van sokken met dikke polstering ter hoogte van de hielen en voorvoeten, die ontworpen zijn ter vermindering van plantaire piekdruk (=druk op de voetzool) bij patiënten met diabetes mellitus en neuropathie, en in mindere mate ook sportsokken met polstering, effectief kunnen zijn. Er is geen eenduidigheid over gelijkblijven of verkleinen van het drukverminderende effect tijdens de follow-up."4-6

De werkgroep van de richtlijn ‘Diabetische voet’ heeft onder andere nog de volgende relevante meningen vermeld.

Draag sokken in schoeisel

"Bij patiënten met diabetes mellitus en gemis aan protectieve sensibiliteit (=onvoldoende kunnen voelen met de voeten) moet het gebruik van sokken of kousen worden geprefereerd boven blote voeten in schoeisel."1

Loop met risicovoet niet op blote voeten, alleen sokken of slippers

In de meest recente (2017) richtlijn 'Diabetische voet'  heeft de samenstellende multidisciplinaire werkgroep, op basis van een combinatie van literatuuronderzoek en hun eigen expertise, uitspraken gedaan over het binnenshuis en buitenshuis lopen met alleen sokken aan de voeten:7 "Sommige patiënten lopen thuis bij voorkeur op blote voeten, alleen sokken of slippers. De voordelen van het lopen op blote voeten, alleen sokken of slippers ten opzichte van adequaat schoeisel wegen hoogstwaarschijnlijk niet op tegen de nadelen. Naast de hoge druk onder de voet zijn er andere mogelijke schadelijke gevolgen zoals gebrek aan bescherming tegen thermische of externe trauma."7

"Er zijn geen studies gedaan naar het effect van het lopen op blote voeten, alleen sokken of slippers ten opzichte van het lopen in schoenen op het voorkomen van een voetulcus. Er zijn echter veel grote prospectieve studies gedaan die laten zien dat mensen met diabetes mellitus en een verhoogd risico op een voetulcus verhoogde mechanische druk onder de voeten hebben tijdens het blootsvoets lopen. Deze verhoogde mechanische druk is een significante onafhankelijke risicofactor voor het krijgen van een voetulcus en dient daarom verlaagd te worden."7

De werkgroep concludeerde op basis van literatuuronderzoek:8,9 "Er zijn indirecte aanwijzingen, door de toename in de mechanische druk onder de voet, dat het lopen op blote voeten, alleen sokken of slippers het risico op een voetulcus verhoogt en daarom afgeraden dient te worden bij iemand met diabetes mellitus en een verhoogd risico op een voetulcus."7 Dit advies geldt voor zowel binnenshuis als buitenshuis.7

Sokken bij decubitus (doorliggen)

"Badstof sokken hebben mogelijk ook een functie bij het voorkomen van decubitus aan voeten of enkels van bedlegerige patiënten."1

Dunne of dikke sokken

"Omdat het gebruik van een sok of kous de pasvorm van schoeisel kan veranderen door opvulling van ruimte in het schoeisel, moet er rekening mee worden gehouden dat een sok of kous de druk en wrijving op de huid kan beïnvloeden. Een gepolsterde sok zou druk en wrijving kunnen verminderen. Bij een, ten opzichte van het schoeisel, te dikke sok kan de voet beknellen, bij een relatief te dunne sok kan de voet gaan schuiven. Bij het aanmeten van schoeisel wordt aanbevolen rekening te houden met de dikte van het regulier gedragen type sok of kous."1

Plooien, naden, elastische boorden

"Adviseer patiënten om sokken en kousen te dragen met zo min mogelijk plooivorming, harde naden en elastische boorden."1

Aanbevolen sokken bij diabetes

In de CBO-richtlijn ’Diabetische voet’ staat als aanbeveling: “De werkgroep beveelt aan om bij patiënten met diabetes mellitus, neuropathie (=zenuwaandoening met o.a. gevoelsstoornis) en verhoogd risico van het ontwikkelen van een voetulcus door overmatige druk of schuifkrachten, preventief sokken met polstering ter hoogte van de hielen en voorvoeten, in combinatie met voldoende ruim schoeisel, toe te passen."1

Referenties

  1. Nederlandse Internisten Vereniging (NIV). Richtlijn diabetische voet [Internet]. 2007. Beschikbaar via: http://www.internisten.nl/uploads/n7/tm/n7tmtsmeDDDJCqzkUwyS4Q/richtlijn_2007_Diabetes-Voet.pdf
  2. Litzelman DK, Marriott DJ, Vinicor F. The role of footwear in the prevention of foot lesions in patients with NIDDM: conventional wisdom or evidence-based practice? Diabetes care 1997;20:156-62.
  3. Murray HJ, Veves A, Young MJ, et al. Role of experimental socks in the care of the high-risk diabetic foot: a multi-center patient evaluation study. Diabetes Care 1993;16:1190-2.
  4. Donaghue VM, Sarnow MR, Giurini JM, et al. Longitudinal in-shoe foot pressure relief achieved by specialty designed footwear in high risk diabetic patients. Diabetes Res Clin Pract 1996;31:109-14.
  5. Veves A, Masson EA, Fernando DJS, et al. Studies of experimental hosiery in diabetic neuropathic patients with high foot pressures. Diabetic Med 1990;7:324-6.
  6. Veves A, Masson EA, Fernando DJS, et al. Use of experimental padded hosiery to reduce abnormal foot pressures in diabetic neuropathy. Diabetes Care 1989;12:653-5.
  7. Federatie medisch specialisten. Richtlijn Diabetische voet [Internet]. Nederlandse Internisten Vereniging als initiatiefnemer. Utrecht: 2017. Beschikbaar via: https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/diabetische_voet/startpagina_diabetische_voet.html
  8. Pham H, Armstrong DG, Harvey C, et al. Screening techniques to identify people at high risk for diabetic foot ulceration: a prospective multicenter trial. Diabetes Care. 2000;23(5):606-11. PubMed PMID: 10834417.
  9. Monteiro-Soares M, Boyko EJ, Ribeiro J, et al. Predictive factors for diabetic foot ulceration: a systematic review. Diabetes Metab Res Rev. 2012;28(7):574-600. doi: 10.1002/dmrr.2319. Review. PubMed PMID: 22730196.